Gedurende het voorjaar van 2025 lieten verschillende auteurs op Duurzaamnieuws.nl zien hoe we concrete stappen kunnen zetten naar een samenleving waarin duurzaamheid écht centraal staat. Elk deel draagt bij aan één groot verhaal, met een methode om richting te geven, een politiek die het sociale weefsel herstelt, een economie die opnieuw wordt ingericht rond planetaire grenzen en rechtvaardigheid, en een voedselsysteem dat wordt verankerd in lokale gemeenschappen. We zetten de bijdragen nog eens op een rij en groeperen de clusters in de aanpak. Daar laten we vervolgens een backcast op los, als voorbeeld.

Wie achter de misleidende frames over landbouw schuilgaat? Volgens lobby-onderzoeker Nina Holland is dat geen mysterie: het zijn grote agrobedrijven en hun lobbyorganisaties die met miljoenenbudgetten, misleidende wetenschap en invloedrijke netwerken beogen de Europese politiek te sturen. Terwijl de boerenprotesten de headlines halen, trekken zij aan de touwtjes. "Hun agenda is rampzalig voor gezondheid, milieu én boeren."

In deel zeven van de serie over praktische toekomstvisies kijkt Derk Loorbach naar de verbinding tussen het hart en het hoofd in de transitie naar rechtvaardige duurzaamheid. ‘Het leven is gewoon te duur’, concludeert hij.  Dat is de uitkomst van een economisch systeem dat gebaseerd is op oneindige groei, extractie en externalisatie. Maar ook de reden dat heel veel mensen geen perspectief zien.

Eerlijk beleid vraagt om meer inclusie en gelijkwaardigheid. Om meer bottom-up initiatieven, meer experimenteren en vrouwen aan het roer, gesteund door kaders die van bovenaf komen. Onderzoeker Jessica Duncan en akkerbouwer Hero Havenga de Boer zijn elk op hun eigen manier bezig met zo’n samenwerking.

Bodemtransplantaties, terug naar de potstal of misschien juist helemaal weg van dierlijke mest? Wetenschappers en boeren zoeken naar de heilige graal voor een gezonde bodem. Onderzoeker Rosa Boone ontwikkelt een ‘elektronische neus’ om verandering in de bodem op te sporen. Veehouder Marco van Liere wil laten zien dat er meer is dan dierlijke mest alleen, zoals groenbemesters of klavers.

Zonder Nederlandse boer, genoeg voer, aldus hoogleraar Pablo Tittonell. “Nederland levert slecht 0,2 procent van de wereldwijde graanproductie.” Toch is er alle reden om trots te zijn op onze boeren, vindt voormalig ‘melksommelier’ Bas de Groot, kenner van de smaak van melk: “Ze maken unieke producten”. Maar weten boeren dat zelf eigenlijk wel?

In deel zes van de serie over praktische toekomstvisies neemt Onno van Sandick het Ministerie voor de toekomst als uitgangspunt voor zijn acties om onze planeet een houdbare toekomst terug te geven. Hij voorziet geen revolutie, maar wel radicale verandering.

Op dit moment is het lastig om als boer je kop boven het maaiveld uit te steken. Wie vooroploopt in duurzaamheid of andere vormen van landbouw verkent, ligt al gauw buiten de groep, beseft emeritus-hoogleraar Jan Douwe van der Ploeg. Na alle mooie verhalen over hoe het anders kan, deze week aandacht voor hobbels die voorkomen bij een transitie. Een invalshoek die toch ook belicht moet worden.

In deel vijf van de serie over praktische toekomstvisies wil Henry Mentink de relatie van het geld met de Aarde verkennen. Je kunt je immers afvragen hoe het komt dat er steeds meer geld op Aarde is en we niet in staat zijn om dat geld goed aan te wenden voor Moeder Aarde, terwijl klimaat en biodiversiteit hollend achteruitgaan. In een aantal paragrafen verkent hij die situatie en sluit steeds af met een toelichting vanuit de Aarde zelf met de “Stem van de Aarde”. Dat lijkt hem ook een interessante brok informatie voor de superrijken.

Het klimaat ontspoort (sinds 2023) vrij bruusk. De snelheid waarmee dat gebeurt verbaast vriend en vijand. Brian MacNoldy zegt bijvoorbeeld na superstorm Beryl: “Obviously we have climate change acting on everything, it’s got its finger on this for sure. But it doesn’t totally explain the abrupt jump we saw in the spring of 2023 that hasn’t ended. There are other things going on". Maar over de oorzaken van die opvallende versnelling blijven de meningen verdeeld en mistig. 

Klimaatverandering krijgt veel aandacht, maar de biodiversiteitscrisis is minstens zo urgent. Ecoloog Ignas Heitkönig en biologische boer Sil Oostendorp bewijzen dat aandacht voor de natuur én praktische oplossingen hand in hand kunnen gaan. “We kunnen het tij keren, als we echt anders gaan denken en doen.”

Boeren draait eigenlijk pas sinds de Tweede Wereldoorlog om hoge opbrengsten, winst en de  natuur ‘eronder houden’. Kan het anders? Zeker, daar zijn landbouwfilosoof Michiel Korthals en boomkweker Jade Koop van overtuigd. Als het aan Korthals ligt, herstellen we onze connectie met de natuur. Koop helpt boeren hun bedrijf robuuster te maken met agroforestry.

Groene groei is een populair idee om de dreiging van ecologische ineenstorting tegen te gaan. Het sust de gemoederen en suggereert dat er een gemakkelijke uitweg is. Maar het is gebaseerd op de verkeerde aannames. Sterker nog, het is niet meer dan een frame om de economie in stand te houden die onze huidige problemen juist heeft veroorzaakt en die gedoemd is te mislukken.

Een landbouwsysteem zonder bestrijdingsmiddelen, waar boeren samenwerken met de natuur. Dat klinkt in de oren van veel boeren misschien niet realistisch. Maar doorgaan met het gebruik van chemische middelen zoals we nu doen, is dat sowieso niet. Twee experts – Violette Geissen, hoogleraar aan Wageningen University, en Mees Visser, een doorgewinterde biologische boer – laten zien dat doorgaan met gif geen optie is, en dat het ook anders kan.

Er zijn heel veel ideeën over een duurzame samenleving. Er zijn heel veel modellen ontwikkeld over hoe die samenleving eruit zou kunnen zien. Maar er zijn veel minder oplossingen om daadwerkelijk daar te komen. In deel 4 van de serie over praktische toekomstvisies legt Henk van Arkel in een gesprek met hoofdredacteur Peter van Vliet uit hoe geld daar een rol in speelt. Daar werkt hij al zijn hele leven aan, met STRO, Social Trade Organisation. Henk steekt van wal.